የመሳይ ከበደና የሬኔ ለፎርት ወግ – ታሪኩ ውብነህ ጌታሁን

ክፍል አንድ

ፕሮፌሰር መሳይ ከበደ

[ማሳስቢያ፡ ይህ በክፍል አንድ የቀረበው ጽሑፍ ለማሰተማር ሳይሆን ለመማማር ታስቦ መሆኑን ለአንባቢ ማሳወቅ እወዳለሁ፤ስለኢትዮጵያ የሚጻፉትን የምችለውን ያህል እከታተላለሁ፤ነገር ግን እጅጉን ያስቸገረኝ ጸሐፊዎች ስለ አሁን አለንበት “ሁኔታ” ሲጽፉ እንደመሰላቸው ብቻ ሳይሆን የአንባቢዎቻቸዉን ችሎታ ከግንዛቤ ሲያሰገቡ መሆኑን  ጽሑፋቸው በሚገባ ያንፅባርቃል፤ለዚህም በመረጃነት የማቀርበው ከላይ የተጠቀሱት ሁለት ሊቃን አሁን ባለው የኢትዮጵያ ጉዳይ ላይ የጻፉትን በመመልከት ነው፤ እንዲት እንደተመለከትኩት በአጭሩ ላስረዳ፤ ከአንድ ወዳጄ ጋር በቅርቡ ታትሞ ስለወጣ መጽሐፍ ስናወራ “ጸሐፊው ዝም ብሎ ነው፤ከዚህም ከዚያም አሰባስቦ መጽሐፍ ጻፍኩይላል” አለኝ፤ መጽሐፉ በሚገባ ስለተጻፈ ሁለት ግዜ አንብቤ ያደነቅሁት ጽሑፍ ነው፤ ስለዚህ ይህንን ወዳጄን መጽሐፉን ማንበቡን ጠየኩት፤መልሱ በጣም የሚያስገርም ነው፤መልሶም “ለምንድነው ከዚህም ከዚያም የተለቃቀመ ጽሑፍ የማነበው” አለኝ፤ እዚህ ላይ ስለመጻሕፋ ውይይት ቆመ፤ ምክናያቱም እኔ እንደገባኝ “ያለማውቅ እንዲት ደፋር እንደሚያደርግ” እና ሊላዉንም እንዲት ደፋር እንደሚያደርግ ስለ አስረዳኝ ነው። ይህ ወዳጄ መጽሐፉን ቢያነበው ኖሮ ተወያይተን እንማማር  ነበር፤ ማጋነን አይሁንብኝምና ይህ ወዳጄ እስክማውቀው ድረስ አንድ መጽሐፍ አንብቦ አያውቅም፤ አንብቦማ ቢሆን መጽሐፍ የሚጻፈው የተለያዩ ጽሁፎቹን አንብቦ ነው፤ የተለቃቀሙት ጽሑፎች ከብዙ መጻሕፍት ሲሁኑማ የጸሐፊው ዕውቀት በዚያው ልክ ክፍ ይላል።  ስለ ጽሑፍ መለቃቀም ታላቁ የኢትዮጵያ ፈላስፋ የጻፈዉን በማስታወስ ነው፤ ፈላስፋው ዘርዓ ያዕቆብ (ንጉሡን አይደለም) ንቧ የምታደርገዉን ተገንዝቦ እንዲህ ይላል፤ “ንቧ የተለያዩትን አበባዎችን ቀስማ ማሩን ታመርታለች፤ ማሩም ጥሩ ማዕዛ የሚስጥ መጠጥ ይሆናል፤የመጠጡም ቅሪት ጧፍ ሆኖ በጨልመ ግዜ ብርሃንን ይሰጣል” ይላል፤ ይህ ፕሮፊሰር መሳይ ከበደን ያስቆጣል፤ምክናያቱም ዘርዓ ያዕቆብን ፈላስፋ ነው ብለው አይቀበሉትም፤ የዘውግ አቀኝቃኝ ስለሆኑ አፍሪቃዌ እንደ አውሮፓውያን ፈላስፋ ይሆናል ብለው ስለሚያምኑ፤ ሆኖም ጽሑፋቸዉን በሚገባ አጥንቺአልሁ፤  የኢትዮጵያ ታሪክና የፖለቲካውን ሥርዓት አዋቂ ስለተባሉት ረኔ ለፎርት ለማወቅ ብዙ ጥረት አድርጌአለህ፤ ነገር ግን ምንም ያገኝሁት ነገር የለም፤ ስለዚህ የምሰጠው አስተያየት ሁለቱ በአደረጉት ውይይት ላይ ብቻ ይሆናል፤ የዚህ ጽሑፍ ዋናው አላማው ከአንባቢ ጋር ለመወያየትና ለመማማር ስለሆነ የጽሑፉን ይዘት ከመረጃ ጋር እንመለከታልን፤ እዚህ ላይ መጠንቀቅ የሚያስፈልገው ውይይታችንን አቅጣጫ እንዳይዝ የሚደረገዉን ጥረት መቛቛም ይኖርብናል፤ እንግዲህ ውይይታችን ረጅም የሆነ “ታሪካዌ ሂደት” ስለሆነ አስፈላጊዉን ግዜ ወስደን መወያየት አስፈላጊ ነው፤ “ከታሪክ የማይማር ውጢቱ ሞት ነው” እንደተባለው ሁሉ እኛም ያለፈዉን ስህተት እንዳንደግም አስፈላጊዉን ጥንቃቄ ማድረግ አልብን፤ አዶልፍ ሒተለርና ዱቼ ሙሶሎኒን መቋቋም ሲገባቸው ዝም ያሉ ሰዎች የደረሰባቸው ሞት ነበር፤ በእነዚህ ሁለት እብዶች ምክናያት 100 ሚሊዮን ሕይወታቸዉን አጥተዋል፤ ወያኒ ትግሪ በላይ ከአልሆነ ኢትዮጵያ የምትባል አገር አይኖርም እያለ እሱን አዝሎ እሽሩሩ ማለት መጨረሻው ሞት ነው፤ይህ ጽሑፍ በብዙ ክፍል ተከፋፍሎ ይቀርባል፤ በመጨረሻም ትንታኔ ይሰጣል፤ አንባቢን ለማዘጋጀት ያህል የምናደርገው ትንታኒ በቀረቡት ጽሑፍ ላይ ይሆናል፤ ለምሳሊ (በግእሊዘኛ content analysis on: “the outgrowth of the success of the ruling party; strong economic growth; the creation of demanding society; distribution of its benefit; Pragmatic leadership; they are obsessed with the wellbeing of Ethiopia; relied on a high economic growth and a drastic change or reform). እነዚህ ከጽሑፋቸው ላይ ቀንጠብ ተደርጎ የተወሰዱ ናቸው፤ የዘር ማጥፋት በከፍተኛ ደረጃ እየተካሀደ፤ የአገር መሪት በጅምላ እየተሽጠ፤የሰው ልጅ ሰብአዌ መብቱ ተገፎ እንደ ሰው የማይታይበት ሁኒታ ተፈጥሮ፤ይደረጋል ተብሎ የማይታሰብ ነገር እየተደረገ ወንበዲዎችና ወንጀለኞችን የሚሻሻሉብትን ዘዴ መፈልግ አጋባብ ያለመሆኑን ተረድተን በአንድ ነት አገራችንን የምናድንበትን መንገድ መከተል ይኖርብናል፤የኢትዮጵያ ሕዝብ አልፎን ሂዷል፤ የጎበዝ አለቃዉን እየምረጠ ነፃነቱን አውጇል ባሁኑ ስዓት ብሒራዌ ሽንጎ የሚመርጥበትን መንገድ ማሳየትና መንግሥቱን እንዲት እንደሚያዋቅር እርዳታ  መስጠት እንጂ ከባሕር ማዶ ሆኖ የግል አስተያየቱን ማስተጋባት ግዚው አልፎቦታል። የሚመጣው መንግሥት በሕዝብ ለሕዝብ ይሆናል። መልካም ንባብ]

እነዚህ ሁለት አንጋፋ ሊቃን ታሪክ ታሪክን ይደግማል የሚባለውን እውን መሆኑን ሊያሰረዱ የተካኑ ምሁራን ይመስላሉ፤ አንዱን በሚገባ አውቃችዋለሁ፤ ፕሮፌሰር መሳይ ከበደ በሙያቸው የዘውግ ፍልስፍና [ethno-philosopher] ሊቃን ናቸው። አቶ ሬኔ ለፎርት [Rene Lefort] ማን እንደሆኑ የሰማሁት ፕሮፌሰር መሳይ ከበደ በአድናቅት የኢትዮጵያን ታሪክ አዋቂና የወቅቱን የአገር አስተዳደር በሚገባ የሚያውቁ ሊቃን መሆናችዉን በጽሑፋቸው ላይ ከአነበብኩ በኃሏ ነው። እንግዲህ ይህ ከተባለ በኃሏ የራሴን ሙያ በመጠኑ ማሳወቅ ግዲታ ነው፤የታሪክና የአስተዳደር ሥነ ሥርዓት ተማሪ ነኝ። ምንም እንኳ የተጠቀሱትን ትምህርት ጨርሼ በአጠናቅቅም መማሬን አላቆምኩም፤ አሁንም እየተማርኩ ነው፤ የነዚህ ትምህርት ክፍል ሰፌ ስለሆነና ግዜዉን እየጠበቀ ስለሚለዋወጥ ማሊቂያ የለዉም። ታሪክም የፖለቲካ ሥርዓትም “ሁኒታ” ይለዉጣችዋል፤ መደበኛ ወይም አይነተኛ አቋም የላቸዉም። የሁኒታ ተገዥ ትዕይንት ናቸው። “ሁኒታ” ይፈጠራችዋል ደግሞም “ሁኒታ” መልሶ ያጠፋችዋል። ይህንን እንደመግቢያ ከአልኩ በኃሏ ወደ እርዕስቱ እገባለህ።

በመጀመረያ ከላይ የተጠቀሰው አርዕስት የተመረጠበት ምክንያት የእነዚህ ሁለት ሊቃን በኢትዮ-ሚዲያ [ethiomedaia-11/26/16 and 12/5/16] በአደረጉት ውይይት ላይ የተመሰረተ ነው። ውይይታቸው ጥሩ ነው፤ከዘያም በላይ ደገሞ የሚያሳየው መከባበርን ነው፤ከዚያም አልፎ  አንዱ የሊላዉን ዕውቀት ታላቅና ለወደፊቷ ኢትዮጵያ ለሚያደርጉት አስተዋጽኦ ከፍተኛ መሆኑን ነው፤ ይህንን መልካም አስተያየት  ማንም አይቃወምም፤ ለአንድ አገር በጎ መመኞት ያስመሰግናል፤ይህንን በጎ አስተሳሰባቸወን እያመሰገንኩ ውይይታቸው የኢትዮጵያ ታሪክ አይደለም፤ አሁን ከአለውም የፖለቲካ ሥርዓት ጋር ምንም ግንኙነት የለውም፤ ስለዘህ ከላይ የተጠቀሰው እርዕስት “የመሳይ ከበደና የሬኔ ለፎርት ወግ” መባሉ ትክክል መሆኑን ለአንባቢ ማስረዳት ግዲታ ነው። በይበልጥ አንባቢ መረዳት ያለበት አሁን  ያለው ሥርዓት ሁለቱ ሊቃን እናዳወጉት ወግ ሳይሆን  ማየት ያለብን ታሪካዌ ሄደቱን ነው። እነሱ እንዳወጉት ወግ የፖለቲካ ሥርዓት ተሽላልሞና ተቀባብቶ ሊሻሻል የሚችል የመንግሥት መዋቅር አይደለም። የሥርዓቱ ታሪክ እንዳወጉት ወግ ሳይሆን ራሱን የቻለ የታሪክ አምድ አለው። ይህንን መላ የኢትዮጵያ ሕዝብ ማወቅ ግዲታ ነው። ከታሪክ አምድ ከመጋባቴ በፊት የኢትዮጵያን ታሪክና የአገሩን የአስተዳደር መዋቅር በሚገባ ያውቃሉ የተባሉት ሊቃን ሬኔ ለፎርት ስለ ፖሮፌሰር መሳይ ከበደ ለሰጡት ምስክርነት አጠር ያለ መረጃ መስጠት አስፈላጊ ነው። ፖረፈሰሩ በአብዮቱ ዘመን አደረጉ ለተባለው መስትዋጽኦ በደርግ ግዜ በቀበሌ ሊቀ መንበርነት ማገልገላቸው የሚታወቅ ነው። ነገር ግን በኢትዮጵያ ሊቃን ዉስጥ ያደረጉት መስተዋጽኦ ቢኖር አንድ ብሒር ሊሎቹን በቅኝ ገዥነት [እሳቸው እንደሚሉት eternal colonization እያሉ መጻፋቸዉን በማስታወስ ነው፤ ይህንን አላልኩም ከአሉ እንደመሻሻል መወሰድ አለበት] ለብዙ ዘመናት አንድ ብሒር ሊሎቹን ብሒረሰቦች ጨቁኗል በማለት ታላቅ መስተዋጽኦ አድርገዋል ከሆነ ትክክል ነው፤ የታሪክ ሊቃኑ ለፎርት ለገዥው አካል ቅርበት አላቸው ስለተባለ የፖሮፌሰሩን የጎሳ/የዘውግ አቅኝቃኝነት ማወደሳቸው መሆኑን አንባቢ መረዳት ይኖርበታል።  ስለዘህ ጉዳይ በመጨረሻ አስተያየት ላይ በሰፊው ይቀርባል። አሁን ለአንባቢ የወያኒን የፖለቲካ ሥርዓት ከየት እንደመጣና ታሪካዌ ሂደቱ እንዲት እንደተመሰረተ አንባቢ ማወቅ ግዲታ ነው፤ ከዚያም አልፎ እኛ ኢትዮጵያውያን እንደ ኢትዮጵያዉነታችን የራሳችንን ታሪክ ባለቢት ሆነን ችግራችንን እንድንፈታ በማሳብ በተረጋጋ መንፈስ መወያያት ይኖርብናል። አገራችን ላይ ያለው ችግር በሁለት ሊቃን ወግ ሊፈታ አይችልም፤ ደግሞም እነሱ እንደሚሉት በቀላሉ ሊጠገን የሚችል ሥርዓት አይደለም፤ ይህንንም በአጭሩ ለማስረዳት እሞክራለህ። ይህ ከተባለ በኃላ የአሁኑ ሥርዓት ከየት እንደመጣ እንዴትስ እንደተጀመረ ማሳወቁ ምስቅልቅሉ የወጣዉን የኢትዮጵያን ፖለቲካ ሥርዓትና ታሪካዌ ሂደቱን ማወቁ ለአስተሳሰባችን አቅጣጫ ይሰጣል ብዮ እገምታለሁ። ይህንን ሰፋ ያለ ታሪካዌ ሂደት በቅጡ ይመልከቱት።

የአፍሪቃና የአውሮፓው አህጉር ግንኙነት የጀመረው በ1498 አካባቢ በፖርቲጌስ [Portuuese] መንግሥት በተላከው ቫስኮ ዳጋማ [Vasco da Gama] በሚባለው መርከበኛ መሪነት ነበር፤ መርከበኛው ከአውሮፓ ተነስቶ ወደ ምስራቅ ኢሲያ ሲሂድ በአጋጣሚ ወደ ደቡብ አፍሪቃ ወደብ ደርሶ እግረ መንገዱን ወደ ምስራቅ አፍሪቃ ወደብ በመሂድ አውሮፓዉያንን ከአፍሪቃና ከሩቅ ምስራቅ ጋር የሚያገናኝዉን የባሕር መንገድ ለመጀመሪያ ጊዜ ከፈተ። ይህም ለአውሮፓያን ንግድ ጥሩ አጋጣሚ ነበር፤ በግዜው የነበረው ንግድ ከአፍሪቃና ከኢስያ ጋር ስለነበር አውሮፓዉያን የዚህ ንግድ ተካፋይ ከመሆን አልፈው አካባቢዉን ለመቆጣጠር ጥሩ አጋጣሚ ስለአገኙ ጎሗ በምትባል የሕንድ ከተማ ላይ ምሽጋቸውን በማመቻቸት በምስራቅ አፍሪቃ በሚገኙት ኪ-ስዋሕሊ ተናጋሪዎችና በአረብ ነጋዴዎች ታላቅ የሆነ የንግድ ቅብብልና ውድድር ጀመሩ። ውድድሩ ከፍ ባለ ሁኔታ ስለተካሂደ ሊላ የአውሮፓ አገሮች አዲስ በተከፈተው ባሕር መስመር መምጣት ጀመሩ። ግን ፖርቱጌስ በተቀዳሚነት የምስራቅ አፍሪቃን ወደብን አልፈው  መሐል በመግባት በወርቅ ማዕድን የታወቀችዉን ሾና የምትባለዉን አገር ከሙታምፓ አገረ ገዥ ጋር ስምምነት በማድረግ የወርቁን ማዕድን ተቆጣጥረዉት ነበር፤ በ1659 ዓ ም የፖርቱጌስ መንግሥት ጠቅላላ አገሩን ለመቆጣጠር አስቦ ከፍተኛ የጥር ኃይል ልኮ ነበር፤ ግን የአገሬው ሕዝብ ከመሬው ጋር በመተባበር አገሩን አልሰጥም ስለ አለ የቅኝ ገዥነቱ ሳይሳካ ቀረ፤ ይህ በዚህ እንዳለ  የፖርቱጌስ ቅኝ ገዥነት በመንግሥት ደረጃ መሆኑ ቀርቶ ዜጎቿን ቀስ በቀስ በማስገባት በዴፕሎማሲ የአገሩን መሬዎች እንዲያግባቡ በማድረግና አንዱን መሪ ከሊላው መሪ በማጋጨት፤ መሳሪያ በማቀበልና ዚጎቿን በአባሪነት በማስተባበር የአገር መሪዎችን እንዲተባበሩ በማድረግ የወደፊቱን የቅኝ ገዥነት ዕቅዳቸዉን ከግቡ ለማድረስ ችለዋል። ምንም እንኳ ቫስኮ ዳጋማ  በደቡብና በምስራቅ አፍሪቃ  የነበረዉን የባሕር መንገድ ለአውሮፓዉያን በመጀምሪያ ቢከፍት የቅኝ ገዥነቱ እድል የደረሰው ለደች ምስራቅ [the Dutch East India Company] የንግድ ድርጅት ነበር፤ ይህ የደች ድርጅት የምስራቅ አፍሪቃን ወደብ አልፎ ወደ ደቡብ አፍሪቃ ወደብ በመድረስ “የወደፊቱ ከተማ ተስፋ በደቡብ አፍሪቃ ወደብ” [the Cape of Good Hope of South Africa] ተብሎ የሚጠራው ወደብ ላይ ምሽጉን አቋቋመ፤ ስለ ስሙ ስያሚ ብዙ አባባል አለ፤ አንደኛው ከሩቅ ምስራቅ ጋር በባሕር ጉዞ ስለአገናኘ የተሰጠው ቅጽል ስም ነው ይላሉ፤እዘህ ላይ የሚደረገው ጥረት አንባቢ የዚህን ታሪካዌ ሂደት በቅደም ተከተል ተከትሎ “ሁኔታ” በመለዋወጥ ያደረገዉን ለዉጥና ያስከተለዉን ጥፋት  ነው። ይህ ከዚህ በላይ የተጻፈው የታሪካዌ ሂደት መቅድም ነው፤ ከዚህ ቀጥሎ የአውሮፓዉያን ቅኝ ገዥነት እንዲት እንደተስፋፋ በቅደም ተከተል ስለሚቀርቡ አንባቢ በትኩረት መገንዘብ ይኖርብርታል።

1. የደች ኢስት ኢንድያ ንግድ ድርጅት የደቡብ አፍሪቃን ወደብ ከተቆጣጠረ በኋላ ቀስ በቀስ እየገፋ ወደ ማህል አገር ገብተው ሕዝቡንና አገሩን መቆጣጠር ችለዋል፤ የአገሩ ተወላጅ በተቻላቸው መጠን መዋጋተቸዉን ታሪክ ይመሰክራል፤ ነገር ግን አውሮፓዉያኖች ከፍተኛ የጦር መሳሪያ ስለነበራቸው የአገሩን ለም መሪት፤ ክብት፤ ማዕድን በቁጥጥራቸው ስር በማድረግና ከዉጭ ሰራተኞች በማስመጣት የአገሪዉን ሰው በማግለል ኢኮነሚውንና አስተዳደሩን ሙሉ በሙሉ በመቆጣጠር የአገሩ ባለቢት ሆነው ነበር፤ ለዚህም መሆን የበቁት በባብርነት ከሲሎን፤ከሕንድ፤ከኢንዶኒሽያ፤ከማልያ፤ከማዳጋስካር በመጡት ሰራተኞች ኃይል ነበር፤ያለምንም ክፍያ በጉልበታቸው ስለአገለገሉ አውሮፓዉያኖች የአገሩን ሰው ለማሽነፍ አስችሎችዋል፤ሆኖም የዙሉ፤የናታል፤የኮሕ ኮሕይ፤ሕዝብ ለነፃነታቸው ብዙ ታግለው መስዋዕት ሆነዋል፤ የደቡብ አፍሪቃ ትግል መራርና አስከፊ ቢሆንም አውሮፓዉያን የነጭ መንግሥት በማቋቋምና የተለያየ ሕግ በማውጣት አውሮፓውያን ያልሆኑትን ብሒረ ሰቦች በማግለል በአፓራታይድ ሥርዕት [Apartheid System: The Native act of 1913]. ለቡዙ ዘመን ገዝተዋል።
2. የታሪክ ሂደት የሚመዘነው “ሁኔታዉን” በፈጠረው ኃይል ነው፤ ለምሳሊ ፖርቱጌስ በቫስኮ ዳጋማ መሪነት ደቡብ አፍሪቃ ባይደርስና የሩቅ ምስራቅ የንግድ ግንኙነት ባይሆን ኖሮ ከላይ የተዘረዘሩት ታሪክዌ ሂደት አይከናወ ኑም ነበር? ሊላ ጥሩ ምሳሊ፤ አውሮፓዉያን ንግዳቸው ሰው በግልበቱ ያመረተዉን ምርት ብቻ ቢሆንና የሰው ልጅ በሰዉነቱ የተከበረ ቢሆን ዉጢቱ ምን ይመስል ነበር? ይህንን አንባቢ ተመራምረሕ ድረስበት ማለት አይቻልም፤ስለዚህ እዚህ ላይ ትንሽ ቆይታ አድርገን መወያየቱ አስፈላጊ ነው። በዚህ ሁለተኛው ታሪካዌ ሂደት ላይ የምንመለከተው ፖርቱጌስ በማወቅም ሆነ ባለማውቅ አሁን ለአለንበት ችግር ትልቁን መስተዋጽኦ አድርጓል በማለት እንወያያለን፤ በአፍሪቃ ዉስጥ የፖርቱጌስ ቅኝ ግዛቶች ስድስት ናቸው፤ አንጎላ፤ኬፕ ቨርድ፤ጊኒ ቢሳው፤ሞዛምቢክ፤ሳዎ ቶም፤ኢኳቶሪያል ጊኒ ናቸው፤ እነዚህ ተጠቃለው ሉሶፎን ይባላሉ ቋንቋቸዉ ፖርቱጊስ ስለሆነ። እነዚህን አገሮች በቅኝ ግዛት አስተዳድረው እነሱ የደሩሰብትን ስልጣኒ ለአፍሪቃዉያን ቢያክፍሉ መልካም ነበር፤ ነገር ግን የሰዉን ልጅ መሽጥና መለወጥ ስለጀመሩ ለሰው ልጅ ያተረፈው ዘላለማዌ እሮሮ ነው። ከታሪኩ ቀንጨብ አድርገን ብንመለከተው ይህንን ይመስላል፤ የአስራምስተኛው መቶ ዘመን ሲገባደድ ፖርቱጌስ የአፍሪቃን አህጉር ዙራዌን ዞረው በመጨረሽ ንግዱን ሙሉ በመሉ በቁጥጥራቸው ስር አድርገዉት ነበር፤ ከቅኝ ግዛታቻው የሚያገኙት ጥሬ ሃብት አልበቃ ብሎአቸው ጊኒ አካባቢ በምትገኝው ሳኦ በምትባል ደሲት ላይ የሱካር ማምረቻ ሁዳድ በመስራት ከአካባቢው አፍሪቃውያንን በጠመንጃና በዉስኪ በመለወጥ የነፃ አግልግሎት የሚስጥ ኃይል ከአዘጋጁ በኋላ ወደ አውሮፓ የሚላክ ስኳር ማምረት ጀመሩ፤ይህ የስኳር ምርት በጣም ተፈላጌ እየሆነ ስለመጣ ታላቅ የእስር ቤት በመገንባት ለሽያጭ የሚቀርቡትን አፍሪቃዉያንን ማከማቻ በማደረግ የሰው ልጅ እንደቃ መሽጥና መለወጥ ተጀምሮ ከአንድ መቶ ሚሊዮን በላይ አፍሪቃዉያን ለባርነት ተሽጠዋል፤ ዋልተር ሮድኒ የሚባሉ ጸሐፊ “አውሮፓ እንዲት አፍሪቃን ወደ ኋላ እንዳስቀሯት” በሚል መጽሐፋቸው ላይ እንደጻፉት ቢያንስ ከመቶ ሚሊዮን በላይ አፍሪቃዉያን ከአጠቃላይ አፍሪቃ አገሮች ለባርነት መሽጣቸዉን ከበቂ መረጃ ጋር አቅርበዋል፤ ነገር ግን የአውሮፓ ምሁራን ቁጥሩን እጅግ በማሳነስ ከ 9 እስክ 11 ሚሊዮን ሊደርስ ይችላል በማለት በታሪክ ማህደር ዉስጥ አስቀምጠዋል፤ ይህም ሆነ ያ የሰው ልጅ እንደክብት በሐራጅ የተሽጠበት ዘመን መሆኑን ሊካድ አይችልም። በዚህም ንግድ ተጠቃሚ የነብሩ አገሮች አሚሪካ፤ብራዚል፤ በአጠቃላይ የካሪቢያን ደሲቶች የስኳርና የጥጥ አምራች በመሆን ይታወቃሉ፤ ለአውሮፓ ኢንዱስትሪ መዳበርና ለቲክኖሎጂ ማደግ ትልቁን መስተዋጽኦ ያደረገ ከአፍሪቃ የመጣ የነፃ ጉልበት መሆኑን ታሪክ ሳይዘግበው መቅረቱ እጅግ በጣም አስዛኝ ነው። ይህ አልበቃ ብሎ አውሮፓ አፍሪቃን እንደቅርጫ እንዲት እንደ ከፋፈሏት  በክፍል ሁለት እንመለከታለን።

Source:http://www.satenaw.com/amharic/archives/27698

Daniel Ayana (Prof.):- Notes on Cinnamon Country and the "Peace of Jamjam": Towards a Reconstruction of Ancient Oromo History

By Daniel Ayana (PhD & Professor)

This article is a summary of my presentation at a recent OSA conference. It is posted here in response to requests from the audience. The topic attempts to answer two interrelated questions: what do ancient Greek, Latin, and Arabic sources say about the Oromo? When did a written source first report a functioning Gadaa System?
Keywords: Bia-Punt, Harusi, Jamjam, cinnamon, Cinnamon Country, Ilmawaaq, social construction, harusi ada, mna daho

A variety of sources indicated the Oromo played a significant role in the ancient world, dating back to Egyptian New Kingdom times (1570-1069 B.C.E.) and here we refer to them as Proto-Oromo. Greek and Latin sources emerged following Alexander the Great’s conquest from the Mediterranean Sea to India (336-323 B.C.E). The nineteenth century classist Sir Harry Johnston has posited that first Egyptian Pharaohs, then the Persians and finally the Greeks ruling Egypt relied on the ancestors of the Oromo for information on the sources of the Nile River. The desire to learn the source of the Nile was not a mere curiosity. The Greeks in particular were interested in gathering commercial and geographic intelligence about African coasts of the Red Sea and Gulf of Aden for two reasons. The first was the search for the origins of spices: frankincense, myrrh and cinnamon. These spices were expensive as gold because they were in high demand for uses in religious rituals and to fumigate the homes in the crowded ancient cities. While frankincense and myrrh were obtained from ancient South Arabia (today’s Yemen) and northern Somali maritime zone, the source of cinnamon, burguda, was a mystery. This is because the South Arabian intermediaries concealed the sources of cinnamon to maintain a monopoly on its commerce. Alexander’s successors in Egypt were naturally interested in finding direct access to the source of cinnamon. The second was to capture live elephants to use in warfare, just as the Indians did against Alexander and the Greek army. Thus, the Greeks ruling over Egypt established trapped-elephant collecting stations along the African Red Sea littoral, today’s northern Somali coast, as far as Cape Guardafui. The geographic and commercial intelligence gathered in these projects provided new information that shed light on the regional environment, resources, cultural and political situations. This information were subsequently compiled into books. Many of these books were lost but some have survived. In the surviving sources today’s Oromo land is referred to as the Cinnamon Country.

Eratosthenes (234-194 B.C.E) the first systematic geographer, Hipparchus (197-127 B.C.E) astronomer and mathematician, Strabo (54 B.C-24 C.E), the descriptive Geographer, Pliny the Younger (61-113 C.E), lawyer and popular writer, and Ptolemy, the geographer, have documented aspects of the Cinnamon country, its location and the producers. Eratosthenes, Hipparcus, Strabo, and Ptolemy provided the latitude and longitude of the Cinnamon Country. They also symbolized the ancient habitable world in the shape of a parallelogram. One endpoint of the parallelogram was the Cinnamon Country. South of the Cinnamon Country was described as torrid and inhospitable. The location of the Cinnamon Country was shown to be on the headwaters of today’s Waabe River, which the Greeks mistook as the Nile or a branch of the Nile. These same sources named the Harusi as cinnamon producers. The Harusi ran cinnamon plantations and also harvested the spice from forest vegetation. The Harusi were probably the descendants of the Arusi who were mentioned in Egyptian papyrus of the New Kingdom as cinnamon exporters. One unidentified leader of the Cinnamon Country was described as having sent the cinnamon plant to the Roman Emperor, Marcus Aurelius who ruled from 162 to 180 C. E..

There are two important takeaways from this historical information. One, the Oromo formed part of the ancient known world and located on the first world map because of their natural resources. The Greco-Romans learned about spices from the ancient Egyptians who referred to the region of cinnamon as the Land of the gods, or the Land of Punt, somewhere in today’s northeast Africa. Along with the people of Punt, the ancient Egyptians named the Aromi or Eremi as cinnamon suppliers. Second, a prefix that preceded the name Punt in ancient Egyptian hieroglyphics is now translated to read as bia, and Egyptologists today refer to Punt, as Bia-Punt, or “the wonderful Country of Punt.” Currently we know the meaning of the word bia in the Oromo language. However, we have yet to understand the evolution in the meanings of this word between the 14th century B.C, the time of Egyptian expedition to Bia-Punt, and the first century A D, the time historical linguists tell us marks the emergence of the Oromo as a distinct group. Did the word bia change its meaning in the many Cushitic languages, but retained its meaning in the Oromo language? We can refer to this remote period of the ancient history as the time of Proto-Oromo. But the Greco-Roman sources indicate the active participation of the proto-Oromo regionally and internationally in their present location.

With the decline of the Roman world after the 4th century C. E. and the rise of Christianity and Islam lesser volumes of spices were imported from the Cinnamon Country along with new commodities of trade. Additionally India and Ceylon emerged as the primary exporters of cinnamon. But two names, Zenj/ Zingion and Jamjam continued to appear in the Persian and Arabic sources from the sixth century C. E until the advent of Europeans in the sixteenth century. The name Zanj or Zingion was initially mentioned in connection with spice trade from the Horn of Africa. We do not know whether Zanj/Zenj was a corruption of Ganjii, an Oromo sectional name. The available sources suggest the name covers diverse group of inhabitants. However, the nineteenth century European colonial historians interpreted Zanj to mean only Bantu speakers in eastern Africa, a standard that until recently has been widely accepted. But Persian and Arabic sources clearly show Zenj included both Bantu and Cushitic speakers. Jamjam was widely reported on in these sources interchangeably with the Zanj or northern Zanj. The people of Jamjam were also reported as having moved southward from the Nile-Atbara down the Takaze River in the distant past. They were mentioned in conflicts with the Egyptian Pharaohs and Nubian kings. The label Jamjam is today wrongly identified with the Gujii. Whether the mountain by the same name in Gujii-land caused this confusion is not yet clear. However, the Jamjam were the forefathers of many of today’s central, eastern, and southern Oromo. Many Arabic sources named today’s Waabee River as the Jamjam River in the past, though some Arab geographers borrowed Greek naming and referred to it as the Nile or the Nile of Mogadisho after the 14th century. During the tenth century C. E Jamjam referred to a stretch of land from the source of the Waabe River to northern anzanian coast. Here “Jamjamness” was a social construction since the many inhabitants were Bantu speakers.

The information about the Jamjam contained in the above mentioned sources can be summarized under five important rubrics. First, based on the Gadaa system the Jamjam had built connections with the Bantu and probably with the Khoisan speakers, and extended their influence from the headwaters of the Waabee River as far as today’s Tanzania’s coast. Second the leaders of the Jamjam carried the title Ilmawaaq and commanded 300,000 strong cavalry, according to al-Masudi who visited eastern Africa twice, the last in 915 C. E. Third, Ilmawaaq was an elected “king” with a jeweled crown. Arabic sources referred to him as one of the two black kings in the ancient world, (the other being Indian raj). Ilmawaaq was expected to rule with justice. If this elected “king” violated the Gadaa rules he was deposed and his descendants were permanently disbarred from holding public office. Fourth, Arabic sources described Buttaa ceremony in a document composed in 851 C.E. This is the earliest date from written evidence indicating the existence of a functioning Gadaa before the sixteenth century. Many Arab writers described the proceedings of this ceremony. They applied the phrase “literary language” in describing the Oromo language or the speech of the Jamjam or the northern Zanj. Al-Jahiz, the most prolific Arabic writer of the ancient world, described the Oromo orators as the most eloquent people who addressed the multitude from sunrise to sunset. He used their eloquence, rhetoric, and wisdom to defend the equality of the blacks with whites in the emerging Muslim-Arab Empire. Al-Jahiz is the first to argue for racial equality using aspects of the Oromo Gadaa system. Fifth, a written tradition dated to around 1200 showed a group of east African Bantu speakers practicing aspects of the Gadaa system, most probably introduced via the Jamjam. Remnants of this institution still exists in eastern Africa.

Evidence of this legacy is today seen partly from the two marriage forms practiced from the Kenyan coast to Tanzania and the Comoro Islands. The first and most prestigious form of marriage is called harusi ada in both the local Bantu and Swahili languages. This marriage form is mostly for those over thirty years-old, wealthy, and required expensive wedding outlays. The lady of the house wedded in this form of marriage is referred to as bibi harusi, and her husband bwana harusi (respectively mistress and master). The second form of marriage is mna daho, “little house.” This form of marriage is for the young who have yet to save money needed for the expensive wedding. The two forms of marriage correspond to the age-grade system, known locally as hirrimu from harriya. In east African anthropological and historical researches these Oromo words were considered of unknown origin. The source of this confusion comes from the Ethiopian historiographic interpretation that limited the chronology of Oromo history to the post-sixteenth century.

By way of conclusion the Oromo were active in the ancient world the Greco-Romans described and were located on the first world map the Greeks had drawn. Long before the Greeks and the Romans, the proto-Oromos were active in their today’s location as well as the Nile Valley, Atbara and Takaze River corridors. Their interactions with the ancient Egyptians and the Nubians were evident. The Jamjam had established a form of Gadaa system that connected the Bantu and Khoisan speakers from today’s central-south Oromya to northern Tanzania. Evidence of this influence is still widely seen in the two marriage forms practiced in eastern African coast as far as the Comoro Islands.

Source :
http://gadaa.net/FinfinneTribune/2015/09/daniel-ayana-prof-notes-on-cinnamon-country-and-the-peace-of-jamjam-towards-a-reconstruction-of-ancient-oromo-history/

ማሪንጌ ቻቻ ፤ የወያኔ (የሃይልዬ) ጨዋታ – ሰሎሞን ታምሩ ዓየለ (ከካሊፎርኒያ)

August 22, 2015

የሃይልዬ የድርቅ ፖለቲካ !!!
ጉድ ሳይሰሙ መስከረም አይጠባም !!!

ሰሎሞን ታምሩ ዓየለ (ከካሊፎርኒያ)

ለጽሁፌ መነሻ የሆነኝ በቅርቡ የኢትዮጵያው ጠ / ሚኒስቴር ሃይለማሪያም ደሳለኝ ” የዳያስጶራ “ ሳምንት በሚል በአዲስ አበባና አካባቢዋ ስለተከበረውና ከተሳታፊዎቹ ጋር ባደረጉት ውይይት ላይ በአገራችን እየተንሰራፋ ስላለው ድርቅ ገጽታውን እንዲያብራሩ ተጠይቀው እንደነበር ይታወሳል። የሰጡትን ምላሽ በኢሳት ሬዲዮ ካዳመጥኩኝ በኋላ ሰውዬው ምን ነካቸው ? ምንስ ቢተማመኑ ነው የኢትዮጵያውን ድርቅ ከካሊፎርኒያና ከአገረ አውስትራሊያ ጋር ለማዛመድ ያነሳሳቸው የሚል ሃሳብ በጭንቅላቴ እየተመላለሰ ስላስቸገረኝ ፤ እስቲ እኔም የድርሻዬን የማውቀውንና የተረዳሁበትን መንገድ አንድ ልበል በሚል ምላሽ ለመስጠት ነው። ከሁሉ ደግሞ የደነቀኝ “ ዳያስጶራው “ ንግግራቸውን በጭብጨባ ማጀቡ፤ ኢትዮጵያ ሌላ ተፈጥሮን መቆጣጠር የሚችል መሪ አገኘች ወይ የሚል ጥያቄ በህሊናዬ ማጫሩ አልቀረምና የድርቁን ችግር በራሷ ጥረት ብቻ ልትቀረፍ የተዘጋጀች አገርም መሰለኝ። ለማንኛውም ትችቴ በዕውቀትና በማስረጃ ላይ የተመሰረተ እንዲሆንልኝና ሰውዬው ” የሳቱትንና “ በእኔ አማርኛ ደግሞ “ የቀዘቀዙበትን “ ጉዳይ በተጨበጠ ማስረጃ አያይዤ ነካ ነካ ላድርገው። ሌሎቻችሁም ሃሳባችሁን እንድንሰማ ያብቃን እላለሁኝ። ጽሁፌንም ለአንባቢያን ምቹና ተስማሚ ወዲያውም ግንዛቤ ጨማሪ እንዲሆን በማሰብ በሁለት ክፍል ከፍዬዋለሁኝ።ትልቅ ትንተና ውስጥ ግን አልገባም። በቀላሉ ከዚህም ከዚያም ያገኘሁትን አስረጂዎችና ዘገባዎች በማዛመድ ለማቅረብ እሞክራለሁኝ ። የመጀመሪያውን ክፍል እነሆ !!!

ትናንት ሃይሌ ራሳቸውን ዝቅ አድርገው ሊስትሮ ሆነው ሊያገለግሉ የቆረጡለትን የፖለቲካ ፓርቲያቸውን ዛሬ ደግሞ መንፈሳቸውንና ኩራታቸውን ከፍ አድርገው ከፊታቸው የተደቀነውን የድርቅና አስከፊ ውጤቱን ለማሸነፈ የመንፈስ ዝግጅት ያደረጉበት እስኪ መስል ድረስ ድርቁን አጣጥለው ችግሩ የኛ ብቻ አይደለም በካሊፎርኒያም በአገረ አውስትራሊያም ተከስቷል አሉን። ትልቅ ማሰባቸው ባልከፋ ነበር። መልዕክታቸው ግን ዕውን የሚወዱትና የሚንገበገቡለት መንግስታቸውእንዲህ ጉልበትና አቅም ፈጥሮ እናንተ አታስቡ ለችግሩ እኔ አለሁ የሚል ከሆነ እሰየው ብለን እንለፈው። ታለባለዚያ ግን እንደው እንደ “ መልስ በኪሴ “ጫን ብሎ ለመጣው ጥያቄ በቂና አሳማኝ መልስ ጠፍቶ ለማምለጫና ለብልጣብልጥነት የተሰነዘረ ከሆነ ግን “ የሃይሌ ቶክ ሾው “ ነው ብዬ ልደምድመው።

ድርቅ የተፈጥሮ ክስተት በመሆኑ በማናቸውም የዓለማችን ምድር ላይ በሚገኘ አህጉሮችና አገሮች ላይ ይከሰታል ፤ ዋነኛ ምልክቶቹ በየትኛውም የአየር ንብረትና ሃብት ፤ ወቅቶችና ከባህር ወለል በላይ ከፍታዎች ላይ ሊታይ ይችላል። በቀጠሮም አይመጣም። ሲጀማምረውም በቅጡ ላናስተውለው እንችላለን። እያዘገመ ቀስ በቀስ ግን መጠኑን እያሰፋና እየጨመረ የሚሄድም ሊሆን ይችላል። ነገር ግን በአንድ ምሽት መጣሁኝ አይልም ወይም ደግሞ የሞቀ ዘይት ውስጥ ሲገባ ወዲያውኑ እንደሚፈነዳው በቆሎና ፈንዲሻ ማሽላም አይደለም ። የተወሰነ የወሰንና ድንበር ክልል የለውም። አንድ ወጥ የሆነ ትርጉምም ወይም ፍቺም ያለው አይመስለኝም። የሚያስከትለውም አስከፊ፤ ጎምዛዛ ፤ ጥፋትና ጉዳት ወዲያውኑም ሊገለጽ አይችልም ይሆናል። የማይናቀው ግን በሰውና በእንስሳት ህይወት፤ በሌሎች ብዝሃ ህይወት፤ በተፈጥሮ ሃብታችን፤ በንብረታችንና በምጣኔ ሃብታችን ላይ ግን አሌ የማይባል ጉዳት፤ ጥፋትና ብክነት እስከወዲያኛው እንዳናንሰራራ አድርጎ የማለፍና የማስከተል ብቃት ግን አለው። ዛሬ በዓለማችን የድርቁን ሁኔታ የሚያባብሱና የሚያፋጥኑ ተግባሮች እንደ አሸን ፈልተዋል። በየትኛውም የዓለማችን ክፍል በሚገኙ ህዝቦች በየዕለት የመግባቢያ ቋንቋቸው ውስጥ ስለ ድርቅ አይወራም ማለት ዘበት እየሆነ መጥቷል። በትንሹ ቤተሰብ ውስጥ እንኳን ኑሮው ቢደላም ባይደላም ፤ ድርቅ ሳይወራ የሚታደርበት ቋንቋ ያለም አይመስልም።

በተባበሩት የአሜሪካ መንግስታት ስለሆነችውና ሃይሌ በቅድሚያ ድርቁን አጣጥለው አዲስ ክስተት እንዳልሆነ በድርቅ ስለተመታችው ካሊፎርኒያ ግዛት ትንሽ ከማለቴ በፊት ግን ጠቅላይ ሚኒስቴራችን እንዲህ ብለው ቢሆን ኖሮ ምንኛ ሃሳባቸውን በደገፍኩላቸው። ከሚወዱትና ሁሌ ሳያነቡ ወደ መኝታቸው የማያመሩት ሃይሌ ከመጽሃፍ ቅዱስ ውስጥ ስለ ድርቅ የተነገረበትን ወንጌልም ሆነ መጽሃፍ ስም ፤ ምዕራፍና ቁጥር ጠቅሰው ድርቅ ከሰው ልጅ ታሪክ ጋር ቁርኝት እንዳለው ወይም ደግሞ ይሄ ታልሆነላቸው በአህጉራችን አፍሪካ በተለይም የሣህል አገሮች ተብለው በሚጠቀሱቱ ሴኔጋል ፤ ሞሪታኒያ፤ ማሊ፤ ቡርኪና ፋሶ ፤ ኒጀር፤ ናይጄሪያና ሱዳን ሌሎችንም እንዲሁም የኛኑ አገር ጭምር ውስጥ የሚኖሩ በመቶዎቹ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ህዝቦች በየጊዜው በድርቅ ምክንያት እንደሚሰቃዩ ፤ በረሃብና በችጋር አለንጋ እየተገረፉ እንደሚኖሩ፤ ያ ታልሆነ ደግሞ ጎረቤቶቻችንን ሶማሊያን፤ ኬኒያን፤ ሁለቱንም ሱዳኖችን፤ ታንዛኒያንና ዑጋንዳን ጠቅሰው ቢሆን ኖሮ ማለፊያ ነበር ብልስ ስህተት የሰራሁኝ አይመስለኝም ።

ካሊፎርኒያ እኔንና አንድ ወንድ ልጄን ጨምሮ በርካታ ኢትዮጵያውያን ፤ ኢትዮ አሜሪካዊያንና ትውልደ ኢትዮጵያዊያን ልክ እንደተወላጁና ነዋሪው ህዝብ የሚኖሩበት ግዛት ነው። በተለይም በሎስ አንጀለስና አካባቢው ፤ በሳንሆዜና አካባቢው ፤ በሳንፍራንሲስኮና በኦክላንድ እንዲሁም በሳንዲያጎ ከተሞች በድምሩ ቁጥሩ በመቶ ሺዎች የሚገመቱ የኢትዮጵያውያን ደም ያላቸው ሰዎች እንደሚኖሩ ይገመታል። ነገር ግን የካሊፎርኒያ ህዝብ ብዛቱ ወደ 40 ሚሊዮን ይጠጋል። በተለያዩ የቅጽል ስም የምትጠራው ካሊፎርኒያ በዋናነት “ ወርቃማዋ ስቴት “ በመባል ትታወቃለች።

የካሊፎርኒያ ኢኮኖሚ ትልቅ ከሚባሉትና ከአሜሪካም አገር ቀዳሚውን ስፍራ ይዞ የሚገኝ ነው። በጠቅላላው ኢኮኖሚዋ በቅርቡ በተባበሩት አሜሪካ የኢኮኖሚ ትንተና ቢሮ አማካይነት የተለቀቀው ዘገባ እንደሚጠቁመው ከሆነ ጠቅላላ የግዛቱ ምርትና አገልግሎት ዋጋው 2.342 ትሪሊዮን ዶላር ደርሷል። እንደውም ቀደም ሲል ካሊፎርኒያ እንደ አገር ብትቆጠር ከዓለማችን በምጣኔ ሃብት ብዛቷ የ፲ ኛ (አስረኛ) ደረጃ ይኖራታል ተብሎ የሚነገረውን በማሻሻል ዛሬ ከብራዚል ቀጥላ በ፰ ኛ (በስምንተኛ) ደረጃ ላይ ተቀምጣለች። ታዲያ ሃይሌ እንደው ዕድሜያቸው በፈጣሪ ዕገዛ በዝቶ ከነአመራራቸው እንኳን የ፻ ዓመት ዕድሜ ቢቸራቸው በምን ተአምር የኢትዮጵያን ኢኮኖሚ ከዚህ ያደርሱት ይሆን?

ካሊፎርኒያ ለግብርና ስራ አመቺና ተስማሚ ነች። አፈሯ ለም ነው ፤ ብዝሃነት ያላቸውን ተክሎች ፤ አዝርዐቶች፤ ፍራፍሬዎች፤ አትክልቶችና ሌሎች ጠቀሜታ ያላቸውን ዕጽዋቶች ለማብቀል የሚያስችል ተስማሚና ረዠም ቆይታ ያለው ወቅት አላት። የዘመኑ የግብርና ቴክኖሎጂዎች መጠቀሚያና ማፍሪያም ግዛት ነች። ሸለቆዎቿን በዘመኑ የመስኖ ቴክኖሎጂዎች በመታገዝ ጭምር የውሃ ሃብቷን እያጠጣች ምርቶቿን ታመርታለች። የወተትና ተዋጽዎቿም በዓይነትም በጥራትም የታወቁና የተመረጡ ናቸው ። በግብርና ምርትና ውጤቶቿ በዓለምም ሆነ በአሜሪካ ደረጃ ቀዳሚውን ስፍራ ይዛ የምትገኘው ካሊፎርኒያ የግብርና ክፍለ ኢኮኖሚዋ ግምቱ ወደ 46 ቢሊዮን ዶላር በላይ ደረጃ ደርሷል። የካሊፎርኒያ ግብርና ምርትና ወጤቶችም በተቀረው ዓለምም ላይ ተጽዕኖ ማሳረፋቸው አልቀረም። ወደ ውጭ የሚላኩት የግብርና ምርቶችም እንደ 2013 መረጃ መሰረት ከ21 ቢሊዮን ዶላር በላይ ደርሷል ።የግብርና ኢኮ ኖሚው ለብቻው ድርሻው በመቶኛ ትንሽ ቢመስልም ቅሉ፤ መሬት ላይ ያለው ዕውነታው ግን የተለየ ነው። ግብርና በግዛቷ ኢኮኖሚ ትልቅና ዘርፈ ብዙ ተጽዕኖ ፈጣሪ ነው። በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ሰራተኛ ህዝቧ የኑሮው መሰረቱና ምንጩ ይኸው የግብርናውና ተያያዥነትና ተደጋጋፊነት ያላቸው የስራ ዘርፎች ነው።

ካሊፎርኒያ ታዋቂ ፍራፍሬዎቿን ፤ አትክልቶቿን፤ የምግብ ሰብል ምርቶቿን ለማምረት ከፍተኛ የሆነ የውሃ ሃብቷን እንደምትጠቀም ጥናቶች ያመለክታሉ። 80 % የሆነውን የውሃ ሃብቷን ለግብርናው ልማት ታውላለች። በመስኖ የሚጠጣው መሬት መጠን ልክም ወደ 10, 000,000 ኤከር ( 5,000,000 ሚሊዮን ሄክታር በላይ ) ይደርሳል ። መንግስትም በተለያዩ ተቋሞቹ አማካይነት ይህንን ውሃ ሃብት በማሰራጨትና በማደል ተግባር ላይ ተሰማርቷል ። የውሃ ሃብቷ ምንጭም ወቅቱን ጠብቆ የሚጥለው ዝናብና በሲየራ ተራራማ ሰንሰለቶችና በሰሜን አቅጣጫ ገዝፎ የሚታየው የሻሽታ ተራራዎች ላይ የሚጥለው ጥቅጥቅ የበረዶ ክምርና የደቡቡ ክፍል ደግሞ ከኮሎራዶ ወንዝ ነው። ይህ የውሃ ሃብት ምንጭ ነውታላላቅ ወንዞ ቿን ፤ ጅረቶቿን፤ ምንጮቿን፤ የውሃ ማጠራቀሚያ ገንዳዎቿን ረግረግማ ስፍራዎቿን በውሃ የሚያረሰው ።ዝናብ አብዛኛውን ጊዜ በግዛቱ የሚጥለው በክረምቱና በጸደይ ወቅቶች ( ከጥቅምት እስከ ግንቦት ) ነው። ሞቃታማው የበጋው ወቅት ግን በአብዛኛው የግዛቱ ስፍራዎች ላይ ዝናብ አልባና ደረቅ ነው። ይህ ደረቅ ወቅት ከተራዘመና በቂ የበረዶ ክምር በተራሮቿ ጫፍ ላይ ከሌለ ካሊፎርኒያን ድርቅ ይመታታል።

በርግጥ ካሊፎርኒያን ድርቅ መቷታል ?

አዎን ! ካሊፎርኒያን ካለፉት አራት ዓመት ጀምሮ ድርቅ እየመታት ይገኛል። አንዳንዶቹ እንደሚናገሩት በግዛቷ ታሪክ አስከፊ ነው ይሉታል። የግዛቱ ዋና ዋና ከተማ ነዋሪዎች ፤ በትናንሽ ከተሞች የሚኖሩ የተለያዩ ማህበረሰብ አባላቶችና ነዋሪዎች ፤ የተለያዩ በቀጥታ ከውሃ ሃብት ጋር የሚሰሩ የመንግስት ተቋሞች፤ የሁለቱም ዋነኛ የፖለቲካ ፓርቲዎች ሰዎችና ምክር ቤቶች፤ መገናኛ ብዙሃኖች፤ የአካባቢ ጥበቃ ተቆርቋሪዎችና ወዳጆች ፤ በዋናነት ሰብል አብቃይ ገበሬዎችና በእንስሳት ርባታ ላይ የተሰማሩ ቢዝነስ ሰዎች፤ የዩኒቨርስቲ ተመራማሪዎች፤ የውሃ ላይ ስፖርት አፍቃሪዎችና በሳርማ አረንጓዴው ላይ ጎልፍ ስፖርት አዘውታሪዎች ወዘተረፈ ሁሉም በውሃና በውሃ ሃብታቸው መብት፤ አጠቃቀምና አይያዝ እንዲሁም በመንግስት ሚና ላይ ይከራከራሉ ፤ ይጨቃጨቃሉ ፤ ይወያያሉ ፤ ህግ ያጸድቃሉ። ትልቅ መነጋገሪያ አጀንዳ ነው። የድርቁ ፖለቲካ ድብቅ የለውም ፤ መሸዋወድ ቦታ የለውም ፤ እኔን ብቻ ስማኝ የሚል መልዕክትም ስፍራ የለውም ። ልኩ ሲበቃ ወደ ህግ ተቀይሮ መተግበር ብቻ ነው። ወለም ዘለም የለም። ህግና ስነ ስርዓት የተከበረበትና ተጠያቂነት ያለበት ነው። በጠመንጃ ነካሾች አይደለም ካሊፎርኒያ የምትገዛውና የምትተዳደረው።

የኛው ጠቅላይ ሚኒስቴር የእርሳቸውን አገር ድርቅ ደረጃውን ሳይረዱና ግንዛቤ ሳይጨብጡ በካሊፎርኒያና በአውስትራሊያም ተከስቷል ብለው ለማጣጣልና ትኩረት እንዳይሻው ለማድረግ ሞ ክረዋል። በዕለተ ሃሙስ በኦገስት 18 2015 ላይ በሳክራሜንቶ ቢ ጋዚጣ ላይ ግን የሚከተለው ዘገባ በታዋቂ የዩኒቨርስቲ ካሊፎርኒያ ተመራማሪዎች ድርቁ በግዛቱ ያስከተውን ውጤት እንዲህ ገልጸውታል። በ2015 የካሊፎርኒያው ድርቅ የግዛቱን መንግስት በጠቅላላው ወደ 2.74 ቢሊዮን ዶላር ወጭ እንዳስወጣውና የግብርናው ሴክተርም ለብቻው 1.84 ቢሊዮን ዶላር በላይ ዋጋ የሚገመት ወጭ ላይ እንደጣለው ተገምቷል። በተጨማሪም ግምቱ 542,000 ኤከር ( 220,000 ሄክታር ) መሬት ስፋት ገበሬዎች በውሃ ዕጥረት ሳቢያ መሬታቸውን ጦም እንያሳደሩ እንደተገደዱና ወደ 10, 000 ( አስር ሺ) የሚጠጋ ጊዜያዊ ሰራተኛ ስራ አልባ እንደሆነባቸው ገልጸዋል። ርግጥ ነው የምግብ ምርቶችም የሸቀጥ ዋጋቸው ቀጥሏል ነገር ግን አብዛኛው ሰው ስራውን ይሰራል ኑሮውን እንደ ቀድሞው ይኖራል። ተርቦ ምግብ ፍለጋ ቀዬውን የለቀቀ ወይም የተሰደደ ሰው የለም። ካሊፎርኒያም የአሰቸኳይ የረሃብ ጊዜ አዋጅም አላወጀችም። የትኛውንም መንግስት የእርዳታ እጁን እንዲዘረጋላት ልመና አልገባችም። እንደውም ይህ ሁሉ ሆኖ እንኳን ግብርናው ኢንዱስትሪ በተመራማሪዎች ያላሰለሰ ምርምርና የቴክኒክ ድጋፍ በተለይም በብቅለት ወቅታቸው አነስተኛ ውሃን መጠቀም የሚችሉ ተክሎች ዝርያዎችንና ዓይነቴዎችንና የመስኖ አጠቃቀማቸውን ውሃ ቆጣቢ በማድረግ ክፍለ ኢኮኖሚው አደጋ ላይ እንዳይወድቅ በመጣር ላይ ናቸው።በአጠቃላይ መግለጫቸው ምሁራኖቹ ሲናገሩ የግዛቱ ግብርና ኢኮኖሚ ካላፉት ዓመቶች ሲነጻጸር የተሻለ፤ በማበብና በማደግ ላይ እንደሚገኝ አስረድተዋል።

እንግዲህ ይህ ነው ድርቅ መታት ተብላ የተነገረላት ካሊፎርኒያ ዕውነታው። ዕውን የጠቅላይ ሚንስትር ሃይለማሪያም መንግስት ” የድርቅ ፖለቲካ “ ማብራሪያ ካሊፎርኒያን እንደ ምሳሌ ማቅረቡ በዕውቀትና በመረጃ ላይ ተመስርቶ ወይስ እንደው ተባራሪ ዜና ሰምቶ ነው ለአገራችን ድርቅ ተመጣጣኝ ያልሆነ ማወዳደሪያና ማነጻጸሪያ ያቀረበው ?

ለዛሬው ላብቃና በሚቀጥለው እስክንገናኝ ቸር እንሰንብት !!!!!!

Source:http://ecadforum.com/Amharic/archives/15525/

UPDATE: Prof. Al’s response on the word “Elektion”:

by Alemayehu G. Mariam

UPDATE: Prof. Al’s response on the word “Elektion”:

A real election is spelled “election”; a bogus and fraudulent one I spell with a ‘k’. There is no such word as an “elektion”. Neither is such a thing as a real election won by 100 percent by one party.

—————————-

It is said that “smile and the world smiles at you.”

Does it follow that if you laugh at the world’s most ridiculous election, the world will join you laughing?

Last week, Susan Rice, President Barack Obama’s National Security Adviser, broke out in uncontrollable laughter when she affirmed the recent 100 percent elektoral victory of the ruling Thugtatorship of the Tigrean People’s Liberation Front (T-TPLF) in Ethiopia.

At a press conference (forward clip to 1:27) on Obama’s trip to Kenya and Ethiopia, Susan Rice busted out laughing immediately after she stated that the election of the “Prime Minister of Ethiopia” is “absolutely – 100 percent democratic”.

Reporter Isaac: Does the President consider the presidents of Kenya and Ethiopia democratically-elected Presidents?

Susan Rice: I think the Prime Minister of Ethiopia was just elected with 100 percent of the vote, which I think suggests, as we have stated in our public statements, some concern for the integrity of the electoral process — at least if not in the outcomes then in some of the mechanisms that supported the process, the freedom for the opposition to campaign.

Reporter Isaac: But does he [President Obama] think it was a democratic election?

Susan Rice: Absolutely – 100 percent.

Susan Rice: Busts out laughing uncontrollably.

What was so funny about the reporter’s question?

Is there something inherently funny, manifestly ridiculous about any government or regime claiming to “win” an election” by 100 percent?

When Saddam Hussein used to tell the world that every one of his 11 million people voted for him, people would chuckle and smile. But they would never bust out laughing to the point of falling off the lectern.

No politician ever busted out laughing commenting on North Korea’s 100 elektion victory.

Was Rice laughing her behind off because she knew the T-TPLF elektion was a complete joke and was expecting a question on it. When the question was finally asked, she could not help herself but bust out laughing?

To really appreciate the significance of Rice’s laughter one must watch the video of her press conference several times.

It is obvious her laugh was perfectly spontaneous. The laughter just gushed out of her uncontrollably.

It was definitely not a nervous laugh. She was not laughing out of embarrassment that she actually said the T-TPLF’s 100 percent elektion victory is really democratic.

It was not the sinister laughter of the villain in the movies.

It was not the giggle of a school girl.

It was not even the cynical snicker of the politician.

It was not a casual chuckle. Hee, Hee…

Susan Rice’s laughter was a snorting, rip-roaring, hearty, straight-from-the-gut and almost-out-of-breath laugh.

She was busting out with laughter at her own punchline.

“Absolutely – 100 percent!” Hahahaha! Hahahaha! Haha….

It was a contagious laugh that swept anyone watching and listening to her.

I joined Susan Rice in the laugh-athon. (But I laughed just to keep from crying about the daylight theft of the voice of the Ethiopian people.)

But I laughed my behind off.

I was stomping my feet, slapping my thighs and damn near rolling on the floor.

Mmuwhahaha, muwhahaha…

Truth be told, I enjoy laughing at the Thugtatorship of the Tigrean People’s Liberation Front Party.

I enjoy laughing at the bumbling, bungling and graceless marionette prime minster Hailemariam Desalegn as he tried time and again to mimick and make himself a Meles clone.

In 2014, Hailemariam visited Virginia and hectored that state’s governor for his incompetence in completing a light rail project. “Here in Virginia, the big country, it has taken them 7 years [to complete their light rail]. We are finishing our in 3 years.”

When I heard a clueless malaria researcher had become a “foreign minister” overnight, I busted out laughing. When I saw the video of a 12 year-old kid bamboozling the same “foreign minister”, I was rolling on the floor laughing breathlessly.

Every time I see T-TPLF “generals” in their cheap suits (I did not say uniforms), I laugh. They look like stick men in drab green.

But I did not laugh when the Thugtatorship of the Tigrean Peoples Liberation Front announced its 100 percent victory.

I had predicted they would a year earlier.

I was the only person to predict on the record a year before the May 2015 election that the T-TPLF would win by 100 percent and explained how and why that would happen.

I am not trying to pat myself on the back, I am just stating a fact, a funny fact.

For a fleeting moment, when I saw Rice’s video laughing off her behind at the press conference, I thought she was laughing at the sorry-behind TPLF bush thugs.

Then it dawned on me. I stopped laughing. Cold!

I thought to myself, what if she is not laughing at them but the Ethiopian people for being duped into voting in an elektion?

I remembered what Rice said at Mele Zenawi’s funeral in 2012.

She proudly told the world that her buddy Meles believed the whole lot of them were “fools and idiots.”

Could it be that Susan Rice was laughing because she believed Ethiopians must be “fools and idiots” to accept the T-TPLF’s 100 percent victory as democratic?

As I watched Rice’s video over and over, it occurred to me that I am actually laughing at her, not with her.

I laughed at her for the same reason I laugh when I watch the cartoon movie Puff the Magic Dragon.

Puff and the little girl he took to the Land of Living Lies have a friendly argument about purple cows and pink elephants. But there are no such things as purple cows and pink elephants!

But there is an “absolutely 100 percent” 100 percent elektion victory by a single political party?

Only in the Land of Living Lies!

Mwahahaha! Mwahahaha! Mwahahaha! Mwahahaha! Mwahahaha! Mwahahaha!….

Thanks for the comic relief, Susan Rice. I needed one…

Mwahahaha! Mwahahaha! Mwahahaha….

Source:: satenaw

ETHIOPIA: ECONOMIC GROWTH, POLITICAL REPRESSION AND ISIS: ANALYZING RECENT EVENTS

1, ANALYSIS, ETHIOPIA, SOCIAL ISSUES

By Fikrejesus Amahazion

Nestled in the turbulent Horn of Africa, Ethiopia is Africa’s oldest independent modern nation-state and second most populous. Discourse on Ethiopia has traditionally revolved around poverty, conflict, disease, and famine, yet in recent years it has experienced considerable economic growth, making it amongst “Africa’s top performing economies,” and the country has also made significant progress on several of the United Nations’ Millennium Development Goals. Furthermore, regional political maneuvers and ambitions have seen Ethiopia touted as “Africa’s Next Hegemon.” Although these developments are widely heralded within the new Ethiopian narrative, other critical issues have often been overlooked.

For example, while Ethiopia’s economic “miracle” has been much celebrated, it remains the second poorest country in the world according to the United Nations Development Programme and the Oxford Poverty and Human Development Initiative’sMultidimensional Poverty Index, the country continues to rank extremely low upon various socio-economic, governance, and development indicators, it still receives significant amounts of military, economic, and food aid, is plagued by considerable regional and ethnolinguistic-based inequalities (many arising through government cronyism), and it is also burdened by significantly high levels of unemployment (partly fueling mass migration).

Problematically, Ethiopia’s state-led development strategy is riddled with pervasive, systematic human rights abuses. Since the beginning of work on Ethiopia’s Gibe III Dam project in 2006, international human rights groups have repeatedly accused the regime in Addis Ababa of forcibly driving indigenous minority ethnic groups out of the Lower Omo Valley and endangering the indigenous Turkana community. Survival International, a UK-based rights group, has warned that the “Kwegu people of southwest Ethiopia are facing a food crisis, severe hunger, and the loss of their water and fish supplies due to the destruction of surrounding forests and the drying up of the river on which their livelihoods depend.”

The brutality characterizing the Gibe III Dam project is mirrored by the violence and repression accompanying Ethiopia’s “villagization” program, a vital component of the state’s agricultural development strategy. Dating back to the days of the murderous Dergue regime, and condemned by a spate of international rights groups, villagization entails the forcible relocation of indigenous communities from locations reserved for large foreign-owned plantations. Reports by rights groups list a plethora of human rights violations including beatings, killings, rapes, imprisonment, intimidation, and political coercion by the government and authorities. The program has also led to greater food insecurity, a destruction of livelihoods, and the loss of cultural heritage of ethnic groups. The deleterious effects of villagization are displayed in a report (based on first-person testimony) recently released by the Oakland Institute (OI), an international rights, advocacy, and environmental group. OI’s report vividly describes how, via “strongarm tactics reminiscent of apartheid South Africa, the Ethiopian regime has moved tens of thousands of people against their will to purpose-built communes that have inadequate food and lack health and education facilities to make way for large, foreign-owned commercial agriculture projects.”

In essence, Ethiopia’s socio-political climate is characterized by torture, oppression, and crackdowns on any perceived signs of dissent. Reports “detailing the arbitrary detention, beatings, and torture of journalists, bloggers, youth, and governmental opponents are widespread, including Ethiopia’s use of surveillance equipment to monitor the speech and interactions of the Ethiopian diaspora.”

Last year, documents released by renowned international journalist Glenn Greenwald also revealed that Ethiopia’s state surveillance activities were partly underwritten by the NSA.

However, there are signs that long-simmering grievances and tensions may boil over.Disenchantment and disillusionment, marked by claims of “repression, inequality and unemployment” have inspired large, frequent protests against the regime over the last few years. Last year, mass protests by Oromo civilians, especially students, were brutally crushed by Ethiopian authorities, while last week, a government organized rally, arranged in the aftermath of ISIS’ brutal murder of Ethiopian migrants in Libya, witnessed numerous arrests, injuries, and widespread clashes between security forces and protesters. During the rally, the government trumpeted political slogans, with an eye on upcoming elections, while government spokespersons urged potential migrants not to risk their lives by using dangerous exit routes. Demonstrators erupted in anger, denouncing the government as “thieves” and condemning the fact that Ethiopian migrants were only in Libya due to the deplorable conditions in Ethiopia.

With national “elections” on the near horizon, periods historically marked by boycotts, corruption and vote-rigging, violence, and repression, Ethiopia’s internal socio-political dynamics merit attention and should not be overlooked, particularly due to potential domestic and regional humanitarian and security implications. The migrant tragedy in Libya and the regime’s ongoing crackdowns display clearly that the “African Lion” is unwell. Moreover, they could augur that additional instability, upheaval, uprisings, and even a long-sought socio-political change are to come.

Source:eurasiareview